"Fotoğraf Üzerine" kitabından

Fotoğrafın konuşulması kadar, hatta daha fazlasında harekete geçilmesi ve fotoğraf çekilmesinden yanayım. Fakat bazı kaynaklar var ve bunlar hem fotoğrafik olarak okunmayı hem de bir kitap olarak okunmayı hak ediyor. Bu okumalar arasında tavsiye listesini ileride oluşturacağım, şimdilik Suzan Sontag’ın “Fotoğraf Üzerine” kitabından yaptığım alıntılar ve bu alıntıların benim için ifadelerini paylaşacağım. Öncelikle belirtmem gerektiğini düşünüyorum ki kitabı ikinci okuyuşumda altını çizdiğim bölümleri paylaşmayı düşünüyordum lakin altını çizdiğim bölümler kitabın yarısına yakını olunca, aradan seçmeler yapmayı daha uygun buldum.

“Herkesin bildiği gibi, ilkel insanlar fotoğraf makinesinin varlıklarının bir bölümünü çalacağından korkarlar. Çok uzun bir yaşamın sonunda , 1900 yılında yayımladığı anılarında Nadar, Balzac’ın fotoğraflanmaya karşı buna benzer “belli belirsiz bir korku”ya sahip olduğunu yazmıştır. Nadar’a göre Balzac’ın açıklaması şuydu;

… her insan doğal halinde iken katmanlar halinde sonsuza dek üst üste konmuş son derece ince zarlarla sarılmış olan hayaletimsi bir dizi görüntüden yapılmıştır… İnsan hiçbir zaman yaratamamış, yani bir hayalden ya da elle tutulamayan bir şeyden maddi bir şey, ya da yoktan hiçbir nesne var edememiştir. – o halde her bir Daguerre işlemi, üzerinde odaklandığı bedenin katmanlarından birini ele geçirecek, sıyırıp alacak ve tüketecektir.”

Portre fotoğrafları üzerine de çalışmaları olan Nadar’ın bilindiği gibi Balzac’ı da fotoğraflamıştır. Aynı zamanda dönemin yazarlarından olan Julse Verne’le etkileşimde oldukları ve bunun sonucunda Nadar’ın Paris’i bir balonla gezerek yukarıdan fotoğrafladığını düşünmekteyim, ya da bir yerlerde okudum hatırladıklarımı aktarıyorum. Belirtildiği üzere anlaşılıyor ki Nadar ve Balzac belirli bir dönem iletişim halinde olmuşlar ve Nadar Balzac’ın portlerini oluşturmuş.

Asıl odaklanmak istediğim konu ise Balzac’ın fotoğraf üzerine oluşturmuş olduğu düşüncesi. Bazı fotoğraların insanın hayatından bir şeyler kopartıp aldığına katılıyorum, hele ki bir fotoğraf makinasıyla karşı karşıya kalan birinde bunu daha net görebiliyorum. Fotoğraf makinesiyle ilk karşılaşan bir küçük çocukla bir yaşla adamı düşündüğümde her ikisinin de savunma refleksi gösterme ihtiyacını bununla alakalı olabilir. Burada Balzac’ın fikirlerini düşündüğümde insanın fotoğraf makinesinin görsel bir obje oluşturma ayırdına varma anıyla fotoğraf ve fotoğraf makinesiyle ilk tanışma anı arasında geçen sürede bu zarların sunumu daha açık olacaktır. Diğer taraftan, insanların bazen kendilerinden sakladıkları gerçekliklerini fotoğraflarla görünebileceğini düşündüğünü farz ediyorum. Bunu şu şekilde açıklamaya çalışayım. “son derece ince zarlarla sarılmış olan hayaletimsi” bölümünü insanın duyguları ve bu duyguların insanların kontrolü dışında da olabileceği ve hatta kabul edemeyeceği duygular da olabildiğini varsayarak düşünüyorum. Bu durumda Balzac’ın tanımak gerek. Ben yeteri kadar tanıdığımı düşünmüyorum sadece fikir yürütüyorum. İkinci bölümde ise bu duyguların asla yeterli ölçüde ve net bir objeye dönüşemeyeceğini belirtmiştir ki sanatçıların derin bir sancısı olarak fikirlerini duygularını ve düşüncelerini bir objeye dönüştürme kaygısı aklıma geliyor. Bu ilerleyişin fotoğrafla buluştuğu nokta ise bu duyguların fotoğraflarda görülebiliyor olması, fotoğrafı çekilmiş olan kişiden bir şeylerin alınıp tüketilmesi olarak düşüncelerini aktarmış. Yani fotoğrafta derinden hissettirilen duygu ve düşüncelerin aslında fotoğrafı çekilen objenin hayata dair sahip olduğu o ince zarı oluşturan duygularından biri olabileceği ve bunu görsel olarak sunulması işlemine odaklandığını düşünüyorum.

Kendi düşüncelerim içerisinde çözümlemeye çalıştığım bölüm konusunda ve doğrusu bu şekilde açıklanacaksa, “insanın doğal halinde” sınırıyla Balzac’a katılmamak elde değil.